Episode 131
Η εχθρά με την Κυβέλη. Ντάριο Νικοντέμι
«Η Εχθρά» – Ένα οικογενειακό δράμα που ξεγυμνώνει την ψυχή της εξουσίας
Η Κυβέλη, η θρυλική αυτή μορφή του ελληνικού θεάτρου, είχε το θάρρος να φέρει στη σκηνή το προκλητικό και σκοτεινό έργο του Ντάριο Νικοντέμι «Η Εχθρά» (La Nemica). Το έργο αυτό, που πρωτοανέβηκε στο Μιλάνο το 1911, και ήρθε στην Ελλάδα μόλις το 1916 με πρωταγωνίστρια την ίδια την Κυβέλη, στέκει σαν καθρέφτης μιας εποχής όπου τα οικογενειακά πάθη μπορούσαν να συντρίψουν τα πάντα: αξίες, σχέσεις, ακόμα και την ίδια την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Η υπόθεση με λίγα λόγια:
Στο επίκεντρο του δράματος βρίσκεται η Δούκισσα Άννα, μια αριστοκράτισσα που μετά τον θάνατο του συζύγου της, Δούκα, μεγαλώνει τον νόθο γιο του, Ρομπέρτο, μαζί με τον δικό της γιο, Γκαστόν. Η Άννα, αν και επιφανειακά τον αποδέχεται, τρέφει απέναντί του μια εχθρότητα παγωμένη, σχεδόν δηλητηριώδη. Ο Ρομπέρτο από μικρός μεγαλώνει στην ψευδαίσθηση της μητρικής αγάπης, αλλά στην καρδιά της Άννας, εκεί που οι αλήθειες τσακίζουν σαν θρύψαλα, δεν υπήρξε ποτέ χώρος γι’ αυτόν. Το οικογενειακό αυτό τρίγωνο διαταράσσεται όταν δύο κορίτσια, η Μαρία και η Λουΐζα, διεκδικούν τον έρωτα του Ρομπέρτο, δημιουργώντας μια ακόμη αφορμή για την ολέθρια διαμάχη που οδηγεί την οικογένεια στο χείλος της καταστροφής.
Οι χαρακτήρες:
• Άννα: Η δούκισσα δεν είναι απλώς μια σκληρή μητέρα· είναι η ενσάρκωση της εξουσίας που μασκαρεύεται πίσω από την αριστοκρατική ευγένεια. Είναι μια γυναίκα της εποχής της, που θυσιάζει την αλήθεια στον βωμό της κοινωνικής αποδοχής. Η Κυβέλη, με το επιβλητικό της παίξιμο, της χάρισε βάθος και αποχρώσεις, αποκαλύπτοντας μια μορφή τραγική, που μέσα στο μίσος της, κρύβει τη δική της καταρρακωμένη ψυχή.
• Ρομπέρτο: Το παιδί που μεγάλωσε με τη σφραγίδα του «νόθου», ένας χαρακτήρας που δίνει σάρκα και οστά στη δίψα για αγάπη και αποδοχή. Η αγνότητα και η αφέλεια του Ρομπέρτο καθρεφτίζουν την ανικανότητα της κοινωνίας να ξεπεράσει τα στίγματα και τις προκαταλήψεις.
• Γκαστόν: Ο «νόμιμος» γιος, που στέκεται ανάμεσα στη μητέρα και τον αδελφό του. Η φιγούρα του αποκαλύπτει τη δύναμη των δεσμών αίματος, αλλά και τις παγίδες του καλοπροαίρετου χαρακτήρα, ο οποίος τελικά δεν μπορεί να αλλάξει το μοιραίο.
Το υπόβαθρο της εποχής και ιστορικά στοιχεία:
Η Ιταλία των αρχών του 20ού αιώνα ήταν μια χώρα που έβραζε. Μετά την ενοποίηση, η αριστοκρατία πάλευε να διατηρήσει την ισχύ της, ενώ οι αστικές και εργατικές τάξεις διεκδικούσαν περισσότερο χώρο. Ο Ντάριο Νικοντέμι, μέσα από την «Εχθρά», φωτογραφίζει όχι μόνο μια προσωπική τραγωδία αλλά και το τέλος μιας εποχής. Η Άννα αντιπροσωπεύει την αριστοκρατία που δεν διστάζει να θυσιάσει την ανθρώπινη ψυχή για να κρατήσει αλώβητο το κοινωνικό της προφίλ. Στην Ελλάδα, το έργο βρήκε το κοινό του στην Κατοχή, όταν οι θεατές έβλεπαν στα πρόσωπα της Άννας και του Ρομπέρτο τα δικά τους πάθη: τη μητέρα-πατρίδα που σπαράσσει τα παιδιά της.
Τι αποκομίζει ο θεατής;
Βγαίνοντας από την παράσταση, ο θεατής δεν κρατά στα χέρια του ένα εύκολο μήνυμα. Αντίθετα, η «Εχθρά» αφήνει μια αίσθηση πικρίας, σαν το γλυκόπικρο κρασί της αλήθειας που σε μεθάει και σε ξυπνάει ταυτόχρονα. Μαθαίνεις πως το μίσος και η αγάπη είναι δίδυμες αδελφές, πως η αλήθεια είναι βαρύ φορτίο, και πως οι κοινωνικές μάσκες είναι πιο σκληρές κι από το ατσάλι.
Ο συγγραφέας:
Ο Ντάριο Νικοντέμι (1874–1931) υπήρξε από τους σημαντικότερους Ιταλούς δραματουργούς και σκηνοθέτες της εποχής του. Με έργα όπως το «La Nemica» και το «Scampolo», έφερε στο φως τη σύγκρουση της ατομικής βούλησης με τις κοινωνικές επιταγές. Ο ίδιος είχε βαθιά κατανόηση της ψυχολογίας των χαρακτήρων και δεν δίσταζε να δείξει τα σκοτεινά τους κίνητρα.
Συμπέρασμα:
Η «Εχθρά» είναι ένα θεατρικό έργο που δεν χαρίζεται. Χτυπάει την καρδιά με τη γλώσσα της αλήθειας, δείχνοντας τον άνθρωπο όπως είναι: με τα πάθη του, τις αδυναμίες του και τη δύναμη που, αν δεν τιθασευτεί, καταστρέφει. Η παράσταση με την Κυβέλη ήταν –και παραμένει– ένα μάθημα ζωής για κάθε θεατή που τολμά να αντικρίσει την ψυχή του στον καθρέφτη. Κι όπως πάντα, τα μάτια που φεύγουν από την πλατεία είναι βουρκωμένα. Γιατί τέτοια έργα δεν σε αφήνουν να φύγεις αλώβητος.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
