Episode 127
Ρωμαίος, Ιουλιέτα και τα σκοτάδια-Ντίνος Σιδερίδης ( Γιαν Οτσενάσεκ)
Υπόθεση του έργου
Πράγα, 1942. Κατοχή.
Ένας φοιτητής, ο Πάβελ, αναλαμβάνει να κρύψει για λίγες μέρες στο σπίτι του μια νεαρή Εβραία, την Εσθήρ, που διαφεύγει από τις αρχές. Οι δυο νέοι, μέσα στη σιωπή και την ασφυκτική απειλή του εξωτερικού κόσμου, αναπτύσσουν έναν βαθύ, τρυφερό έρωτα. Στη σκιά του θανάτου, το μόνο που γεννιέται είναι ζωή – και μάλιστα η πιο καθαρή μορφή της: ο έρωτας χωρίς καμία υστεροβουλία, μόνο με ανάγκη και καρδιά.
Το έργο, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Τσέχου Γιαν Ότσενάσεκ, μιλά για ένα πραγματικό γεγονός και διασκευάστηκε για τη σκηνή με ευαισθησία από τον Ντίνο Σιδερίδη. Το σκοτάδι του τίτλου δεν είναι μεταφορά. Είναι κυριολεκτικό. Έξω από το σπίτι, οι ναζί ψάχνουν. Μέσα, δύο ψυχές αγκαλιάζονται για να θυμηθούν πως ο κόσμος δεν έχει χάσει τελείως την ομορφιά του.
Οι χαρακτήρες και η σκιαγράφησή τους
Ο Πάβελ είναι η ενσάρκωση της ηθικής νεότητας, ενός ανθρώπου που θα μπορούσε να διαλέξει την ασφάλεια αλλά διαλέγει την ανθρωπιά. Είναι ήπιος, διαβασμένος, ήσυχος – και γι’ αυτό τόσο ηρωικός.
Η Εσθήρ είναι μια νεαρή κοπέλα που μέσα σε λίγες ημέρες ωριμάζει απότομα: από κορίτσι, γίνεται σύμβολο της αντοχής, της αξιοπρέπειας, του φόβου και της ελπίδας.
Το έργο κρατάει τους χαρακτήρες λιτούς, καθαρούς. Κανένας δεν κραυγάζει. Όλα λέγονται με βλέμματα, κινήσεις, παύσεις. Και όμως, η συναισθηματική πυκνότητα είναι σχεδόν αφόρητη.
Ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο
Το μυθιστόρημα του Ότσενάσεκ εκδόθηκε το 1958, βασισμένο σε πραγματική ιστορία της ναζιστικής κατοχής της Πράγας. Το 1960 έγινε ταινία στην Τσεχοσλοβακία με συγκλονιστική επιτυχία και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.
Στην Ελλάδα, το θεατρικό έργο παρουσιάστηκε σε μετάφραση και σκηνική προσαρμογή από τον Ντίνο Σιδερίδη, με μεγάλη ευαισθησία και έμφαση στο ανθρώπινο στοιχείο. Δεν είναι ένα έργο που βασίζεται στη δράση. Είναι μια ωδή στη σιωπή, στη χαμηλόφωνη αντίσταση, στην πιο δύσκολη μορφή ηρωισμού: να διαλέγεις την Αγάπη μέσα στο Κακό.
Τι αποκομίζει ο θεατής σήμερα
Αυτό το έργο δεν σε συγκλονίζει με φωνές και θεατρικότητα. Σε πνίγει γλυκά. Σε βάζει στο δωμάτιο με αυτούς τους δύο ανθρώπους και σε κάνει να θες να τους προστατεύσεις. Ξέρεις από την αρχή πως ίσως δεν υπάρχει «καλό τέλος», αλλά ελπίζεις μαζί τους.
Ο σημερινός θεατής αναγνωρίζει σε αυτό το έργο την αξία της αγάπης απέναντι στη βαρβαρότητα. Σε μια εποχή που ο φόβος, η απανθρωπιά και η απάθεια επανεμφανίζονται με νέα πρόσωπα, ο Πάβελ και η Εσθήρ μας θυμίζουν ότι το πιο γενναίο πράγμα είναι να κρατάς κάποιον από το χέρι, όταν όλα τριγύρω λένε να τον αφήσεις.
Το έργο, σαν το «Ρωμαίο και Ιουλιέτα» του Σαίξπηρ, μιλά για έρωτα που ανθίζει στο απαγορευμένο. Όμως εδώ δεν υπάρχει αριστοκρατία και φαμίλιες. Εδώ υπάρχει ναζισμός και θάνατος. Το σκοτάδι δεν είναι μεταφορικό. Είναι παρόν. Και γι’ αυτό, ο έρωτας των δύο νέων είναι τόσο φωτεινός.
Ο Γιαν Ότσενάσεκ και η θεατρική διασκευή του Ντίνου Σιδερίδη
Ο Γιαν Ότσενάσεκ (1924–1979), συγγραφέας τσεχικής καταγωγής, έζησε ο ίδιος την κατοχή. Το μυθιστόρημά του έχει έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία και αποτυπώνει τη χαμένη αθωότητα μιας γενιάς.
Ο Ντίνος Σιδερίδης, μέσα από τη θεατρική διασκευή, δεν πρόδωσε την ποιητικότητα του κειμένου. Σεβάστηκε τον ψίθυρο, την ανάσα, τη σιωπή. Έδωσε βάρος στο βλέμμα, στην απόγνωση, στην αυγή που δεν έρχεται. Το έργο στα χέρια του μετατράπηκε σε μια θεατρική προσευχή υπέρ της ανθρώπινης ελπίδας.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
