Episode 154
🎭 Η Προξενήτρα του Θόρντον Ουάιλντερ
Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, η επιθυμία για σύνδεση παραμένει σταθερή. Αυτό το διαχρονικό αίτημα της ανθρώπινης ψυχής, ο πόθος για έρωτα, συντροφικότητα και μια νότα περιπέτειας, γίνεται ο καμβάς πάνω στον οποίο ο Θόρντον Ουάιλντερ στήνει την απολαυστική του φάρσα «Η Προξενήτρα». Με όχημα το χιούμορ και ήρωα μια αλησμόνητη γυναίκα, το έργο φωτίζει –με στοργική σάτιρα– τα κοινωνικά ήθη, τη μικροαστική αγωνία και τις συναισθηματικές αβεβαιότητες του 19ου αιώνα. Και, εντέλει, μας κοιτά κατάματα μέσα απ’ τον καθρέφτη του.
🧵 Υπόθεση: Όταν η τύχη φοράει καπέλο με βέλο
Η ιστορία εκτυλίσσεται στη Νέα Υόρκη του ύστερου 19ου αιώνα, εκεί όπου η Ντόλλυ Ληβάι, προξενήτρα επαγγελματίας – και ερασιτέχνης μηχανορράφος – αναλαμβάνει να ταιριάξει, κυριολεκτικά και μεταφορικά, μοναχικές ψυχές και χήρους με περιουσία. Στόχος της: ο Οράτιος Βαντεργκέλντερ, ένας κακομούτσουνος, τσιγκούνης, μα πλούσιος χήρος, τον οποίο η Ντόλλυ σκοπεύει να «προξενέψει» … τον εαυτό της.
Στο ερωτικό αυτό γαϊτανάκι μπλέκονται η ανιψιά του Οράτιου, Ερμενεγάρδη, ερωτευμένη με έναν ζωγράφο που ο θείος της δεν εγκρίνει, δύο αφελείς υπάλληλοι που αποφασίζουν να ζήσουν τη μεγάλη περιπέτεια, μια χήρα καπελού και η βοηθός της, και φυσικά, ένα χάος από μεταμφιέσεις, παρεξηγήσεις, κλεμμένα πορτοφόλια και ξαφνικούς αρραβώνες. Η Ντόλλυ κινεί τα νήματα όλων, άλλοτε ως προστατευτική μητέρα, άλλοτε ως πανούργα ενορχηστρώτρια. Κι όμως, πίσω από το χαμόγελο και τη συνωμοτική της διάθεση, αναδύεται ένας πυρήνας ευαισθησίας και βαθιάς γνώσης της ανθρώπινης φύσης.
👥 Χαρακτήρες: Το πανηγύρι των ρόλων
Η Ντόλλυ είναι ο ρόλος-κορμός, ένα κράμα καλοσύνης, κουτσομπολιού και θεατρικής πανουργίας. Δεν είναι μια απλή μεσολαβήτρια: είναι το μυαλό και η καρδιά του έργου. Φοράει προσωπείο, αλλά όχι για να κρυφτεί – για να αποκαλύψει τις ανάγκες των άλλων.
Ο Οράτιος αποτελεί καρικατούρα της πατριαρχικής αυταρχικότητας· η προσωποποίηση του συναισθηματικά ανεπαρκούς αλλά κοινωνικά επιτυχημένου άνδρα. Γύρω του περιστρέφονται χαρακτήρες λιγότερο ολοκληρωμένοι, αλλά ιδιαίτερα εύστοχοι στη λειτουργία τους: η ρομαντική ανιψιά, οι ευγενικά γελοίοι υπάλληλοι, η ελπιδοφόρα χήρα, η θεοσεβούμενη γεροντοκόρη. Όλοι κινούνται γύρω από την ψευδαίσθηση του έρωτα και τη δίψα για αποδοχή, σαν πιόνια σε σκακιέρα που τα κατευθύνει η Ντόλλυ.
🕰 Ιστορικό Πλαίσιο και Πρεμιέρες
Η «Προξενήτρα» γράφτηκε στην τελική της μορφή το 1953, βασισμένη σε προγενέστερη εκδοχή του έργου του Ουάιλντερ «The Merchant of Yonkers». Βλέποντας την αποδοχή της πρώτης εκδοχής να είναι χλιαρή, ο συγγραφέας επέστρεψε με νέα πνοή, δίνοντας στη Ντόλλυ μεγαλύτερο βάρος – και δικαιώθηκε.
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Broadway το 1955, με μεγάλη επιτυχία, και σύντομα μετατράπηκε στο θρυλικό μιούζικαλ Hello, Dolly!, το οποίο καθιέρωσε διεθνώς τον χαρακτήρα.
Στην Ελλάδα, το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1961 από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Σημείο-σταθμός υπήρξε η ερμηνεία της Έλλης Λαμπέτη το 1980, στον προτελευταίο ρόλο της καριέρας της, με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ στο πλάι της – μια παράσταση που έδωσε στην ηρωίδα νέα διαστάσεις: τρυφερότητα, νοσταλγία, σοφία.
💭 Τι αποκομίζει ο θεατής;
Αυτό που φαίνεται αρχικά σαν μια ευχάριστη κωμωδία καταστάσεων, αποδεικνύεται πολύ πιο σύνθετο. Ο θεατής γελάει, ναι, αλλά αναγνωρίζει κιόλας. Τη μοναξιά, τη συμβατική ζωή, την ψευδαίσθηση ότι ο έρωτας μπορεί να αγοραστεί ή να οργανωθεί.
Ο Ουάιλντερ, αν και δεν μπαίνει βαθιά με το νυστέρι του κοινωνικού δράματος, πετυχαίνει να σατιρίσει με αγάπη τον εφησυχασμό και τη μικρότητα της κοινωνίας. Προσφέρει μια πικάντικη απομυθοποίηση του ρομαντισμού και υπενθυμίζει πως, πολλές φορές, οι σχέσεις χτίζονται όχι στην αλήθεια, αλλά στην ανάγκη.
✍️ Ο συγγραφέας: Thornton Wilder
Ο Θόρντον Ουάιλντερ (1897–1975), βραβευμένος με τρία Πούλιτζερ, συγκαταλέγεται στους πιο σημαντικούς δραματουργούς της αμερικανικής λογοτεχνίας. Με έργα όπως «Η μικρή μας πόλη», σκιαγράφησε την καθημερινότητα με λυρική διαύγεια. Η «Προξενήτρα» αποτελεί φόρο τιμής στην παραδοσιακή φάρσα, εμπνευσμένη από την κωμωδία χαρακτήρων και την αρχαιοελληνική ευθυμία του λάθους και της παρεξήγησης. Απέφυγε να γράψει με πίκρα – προτίμησε την τρυφερή ειρωνεία. Έδειξε ότι ακόμα και στις πιο «ελαφριές» στιγμές, η ανθρώπινη αλήθεια βρίσκει τρόπο να εμφανιστεί.
🎀 Επίλογος
Η Προξενήτρα δεν είναι απλώς μια γλυκιά θεατρική βόλτα στη Νέα Υόρκη του 1900. Είναι ένα καθρέφτισμα της αιώνιας δίψας για το «μαζί», της ανάγκης να γεφυρώσουμε το χάσμα μεταξύ μοναξιάς και αποδοχής. Το γέλιο που προσφέρει δεν είναι πρόστυχο ούτε εύκολο – είναι θεραπευτικό. Και η Ντόλλυ; Μια θεά της καθημερινότητας που μας λέει: «Πίσω από κάθε πρόσωπο κρύβεται μια ιστορία. Και πίσω από κάθε προξενιό, ένας σπόρος ελπίδας».
Μακάρι να ζούσε η κυρία Ντόλλυ σήμερα. Θα μας θύμιζε πόσο μαγικό μπορεί να είναι το απλό, και πόσο γοητευτικό το ανθρώπινο λάθος.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
