Episode 155
🎭 Η Σονάτα των Φαντασμάτων του Αύγουστου Στρίντμπεργκ
Ποιος είπε ότι το φάντασμα είναι πάντα νεκρό; Στο κορυφαίο αυτό έργο του Στρίντμπεργκ, φαντάσματα είναι τα ψέματα που ζουν μέσα στους ανθρώπους, οι ενοχές, οι μνήμες, οι ζωές που δεν τολμήθηκαν. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια ιστορία φρίκης, αλλά με έναν μεταφυσικό ψυχολογικό καθρέφτη. Ένα θεατρικό έργο τόσο φορτισμένο που μοιάζει με ονειρική σονάτα· όχι μόνο γιατί έτσι είναι δομημένο, αλλά γιατί όντως παίζεται μέσα μας, κάθε φορά που πέφτει η αυλαία.
🕯 Υπόθεση: Ο ήχος του αόρατου
Βρισκόμαστε σε μια φαινομενικά ήρεμη, εύπορη αστική συνοικία. Όμως η γαλήνη είναι επιφανειακή. Ο νεαρός φοιτητής Άρκεμπουστ, ευαίσθητος και γεμάτος δίψα για ζωή, γνωρίζει τον Γέρο, έναν παραμορφωμένο πρώην υπηρέτη, γεμάτο μίσος και πονηριά, ο οποίος του αποκαλύπτει σκοτεινά μυστικά για τους κατοίκους του «σπιτιού με τις κλειστές κουρτίνες».
Ο φοιτητής μπαίνει στον κόσμο αυτόν γεμάτος απορίες – και σταδιακά ανακαλύπτει τη σαπίλα που κρύβεται πίσω από την πρόσοψη: οικογένειες γεμάτες προδοσίες, ανθρώπους ζωντανούς-νεκρούς, σχέσεις βασισμένες στο συμφέρον, όχι στο συναίσθημα.
Κάθε πράξη λειτουργεί όπως σε μια μουσική σονάτα – έκθεση, ανάπτυξη, λύση – με το σκηνικό να γίνεται όλο και πιο φανταστικό, ως να ξεκολλά απ’ τη φυσική πραγματικότητα και να βουτά στον εσωτερικό κόσμο των ηρώων.
👤 Χαρακτήρες: Όταν οι σκιές αποκτούν φωνή
Ο Φοιτητής είναι το ιδεαλιστικό βλέμμα που μπαίνει στον κόσμο των ενηλίκων, ελπίζοντας πως θα συναντήσει δικαιοσύνη, αλήθεια και καθαρότητα. Αντί αυτών, αντικρίζει φαυλότητα, απάτη και εγκλωβισμό.
Ο Γέρος, μια απόκοσμη φιγούρα, είναι ο μηχανισμός αποκάλυψης – παίζει το ρόλο του διάβολου-εισαγγελέα, ξεσκεπάζοντας τις αμαρτίες των άλλων. Ταυτόχρονα όμως είναι και ίδιος βουτηγμένος στο ψέμα και στη χειραγώγηση.
Η Μούμια, άλλοτε λαμπρή οικοδέσποινα, είναι τώρα σιωπηλή, σκιά του εαυτού της, ένα σύμβολο της γυναίκας που ακινητοποιήθηκε από τη βία του κοινωνικού ρόλου. Ξυπνά, μα δεν μπορεί να ξυπνήσει τους άλλους. Είναι η μεταφορά της αλήθειας που ξέρει αλλά δεν ακούγεται.
Οι υπόλοιποι χαρακτήρες – ένοικοι, κόρη, Συνταγματάρχης – λειτουργούν ως αλληγορικά πρόσωπα μιας κοινωνίας σε σήψη, που ζει σε ένα σπίτι-φέρετρο, κρύβοντας τη σήψη κάτω απ’ το χαλί.
🧠 Ιστορικό και θεατρικό υπόβαθρο
Γραμμένο το 1907, το έργο παρουσιάστηκε την ίδια χρονιά στη Στοκχόλμη, σε σκηνοθεσία του ίδιου του Στρίντμπεργκ. Εντάσσεται στο υστερορομαντικό του στάδιο, όταν πια έχει περάσει από την ακραία ρεαλιστική του περίοδο και διανύει μια μυστικιστική φάση εσωτερικής αναζήτησης.
Το έργο έχει σαφείς επιρροές από τη θεοσοφία, τη βουδιστική Κάμα-Λόκα (ενδιάμεσος κόσμος ψυχών) και τις προσωπικές του ψυχικές κρίσεις. Το θέατρο του Στρίντμπεργκ προετοιμάζει το έδαφος για τον Μπέκετ, τον Πίντερ, τον Ιονέσκο – κι όμως παραμένει απολύτως δικό του: ονειρικό, διεισδυτικό, βαθιά σουηδικό και πανανθρώπινο μαζί.
Στην Ελλάδα, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε σημαντική παραγωγή στη δεκαετία του ’70, αλλά ξαναήρθε στο φως με παραστάσεις που επικεντρώθηκαν στην ψυχαναλυτική και υπαρξιακή του ανάγνωση. Πιο πρόσφατες σκηνοθεσίες επέλεξαν αφαιρετική αισθητική, δίνοντας έμφαση στη φθορά του χώρου και της ψυχής.
💭 Τι αποκομίζει ο θεατής;
«Η ζωή είναι ένα όνειρο, αλλά τα φαντάσματα δεν κοιμούνται». Ο θεατής, βγαίνοντας από την παράσταση, νιώθει γυμνός. Δεν είδε ένα έργο· είδε τον εσωτερικό του λαβύρινθο. Οι μάσκες έπεσαν, τα σπίτια γκρεμίστηκαν, και η αποκάλυψη έγινε χωρίς φωνές – με ψιθύρους.
Η δομή της σονάτας δεν είναι απλώς φόρμα. Είναι το πένθιμο τραγούδι μιας ανθρωπότητας που συνειδητοποιεί την αυταπάτη της. Και την ίδια στιγμή, μέσα από τον πόνο, αφήνεται μια ελπίδα: ότι το φως μπορεί να υπάρξει, αλλά μόνο αν πρώτα καούμε μέσα στο σκοτάδι μας.
✍️ Ο συγγραφέας: Αύγουστος Στρίντμπεργκ
Ο August Strindberg (1849–1912), Σουηδός δραματουργός, μυθιστοριογράφος και ζωγράφος, θεωρείται θεμελιωτής του σύγχρονου ευρωπαϊκού θεάτρου. Ανήσυχος, παθιασμένος, ριζοσπαστικός, πέρασε από τον νατουραλισμό στον εξπρεσιονισμό και από εκεί στο μυστικισμό, συχνά καταθέτοντας έργα που έμοιαζαν περισσότερο με εσωτερικά ημερολόγια της ψυχής του παρά με τυπικά θεατρικά κείμενα.
Η «Σονάτα των Φαντασμάτων» υπήρξε το κύκνειο άσμα του – το ίδιο το έργο που περιέγραψε ως το τελευταίο του κάλεσμα στην αλήθεια. Ένα έργο που, όπως ο ίδιος έλεγε, μάτωσε τα χέρια του για να το τελειώσει. Και πράγματι – αυτό το αίμα, το νιώθει κανείς σε κάθε λέξη, σε κάθε παύση, σε κάθε σε κάθε σιωπή.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
